Türkiye’yi terke davet, yabancının doğrudan sınır dışı edilmesi yerine, kendi rızasıyla ve belirli bir süre içinde ülkeyi terk etmesine olanak tanıyan bir yöntemdir. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun (YUKK) 56 ncı maddesi ile düzenlenen terke davet usulü, idareye büyük bir külfet olan ve yoğun emek gerektiren sınır dışı işlemleri gibi geleneksel yöntemlere nazaran daha pratik bir uygulamadır.
Türkiye'yi Terke Davet ile Sınır Dışı Etme Arasındaki Farklar
Sınır dışı etme: Sınırdışı kararının alınması sürecinden itibaren zorlayıcı işlem niteliği taşıyan idari bir yaptırımdır1.
Terke davet: Sınır dışı etme kararının yerine getirilmesi sürecinde bazı yabancılara kendiliğinden ülkeyi terk etmeleri için olanak tanınmasıdır. Bu yöntem ile idari işlemler kolaylaştırıldığı gibi sınır dışı etme ve idari gözetim süreçlerinin yabancının üzerinde doğuracağı psikolojik etkiler de en aza indirgenmiş olmaktadır.
Hangi Durumlarda Türkiye'yi Terke Davet Kararı Verilir?
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54'üncü maddesinin birinci fıkrasının “b” bendi (terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar) ve “d” bendi (kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar) hariç hakkında sınır dışı etme kararı verilen yabancılar, Kanunun 56'ncı maddesindeki şartları taşımaları kaydıyla Türkiye’yi terke davet edilebilir. Kanun’un 56'ncı maddesine göre ise aşağıda sayılan yabancılar terke davet yönteminden yararlandırılamayacaktır:
Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,
Yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenler,
Sahte belge kullananlar,
Asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenler,
Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar.
Ayrıca Uygulama Yönetmeliği’nin 58'inci maddesi 4'üncü fıkrasına göre; valilik ya da sulh ceza hâkimi tarafından idari gözetimin sonlandırılması kararı verildiğinde yabancının idari gözetimi derhal sonlandırılır ve hakkında yurtdışına çıkışını engelleyen bir mahkeme kararının bulunmaması kaydıyla Türkiye’yi terke davet edilir.
Türkiye'yi Terke Davet Süreci Nasıl İşler?
Yabancı hakkında, terke davet yönteminin uygulanıp uygulanmayacağı sınır dışı etme kararı ile değerlendirilecektir. Eğer şartlar uygunsa, sınır dışı etme işlemlerinin uygulanması yerine “terke davet” prosedürünün uygulanacağının sınır dışı etme kararında belirtilmesi gerekmektedir. Sınır dışı etme kararı alınarak Türkiye’yi terke davet edilen yabancılar hakkında gerekli veri girişi işlemi yapan il müdürlüğünce yapılmaktadır.
Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan terke davet edilen yabancıya; Türkiye’yi terk edebilmesi için on beş günden az olmamak ve otuz gün günü aşmamak üzere süre tanınır ve bu husus yazılı olarak yabancıya tebliğ edilir. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 56'ncı maddesi 2'nci fıkrasına göre; Türkiye’den çıkış için süre tanınan kişilere, hiçbir harca tabi olmayan “Çıkış İzin Belgesi” verilir. Bu süre içerisinde yabancı kendi imkânlarıyla Türkiye’yi terk eder. Türkiye’yi terke davet edilen yabancılar çıkış yapmak üzere sınır kapılarına geldiklerinde, kendilerine tanınan terke davet süresine bakılmaksızın çıkışları sağlanır:
Terke davet süresi içinde sınır kapısına gelenlerden varsa vize veya ikamet ihlalinden kaynaklanan para cezalarını ödeyenler için giriş yasağı kararı alınmayabilir (YUKK m.9/f.5).
Terke davet süresini geçirmiş olarak sınır kapısına gelenlerden vize veya ikamet ihlal süresine göre giriş yasağı uygulanır.
Türkiye'yi Terke Davet Kararının Hukuki Dayanakları
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu:
Türkiye’yi terke davet
MADDE 56 – (1) Sınır dışı etme kararı alınanlara, sınır dışı etme kararında belirtilmek kaydıyla, Türkiye’yi terk edebilmeleri için on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar süre tanınır. Ancak, kaçma ve kaybolma riski bulunanlara, yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenlere, sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara bu süre tanınmaz.
(2) Türkiye’den çıkış için süre tanınan kişilere, Çıkış İzin Belgesi verilir. Bu belge hiçbir harca tabi değildir. Vize ve ikamet harçları ile bunların cezalarına ilişkin yükümlülükler saklıdır.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik:
Uygulama yönetmeliğinin 58'inci maddesinde terke davet yönteminin uygulanması, süreler ve usule ilişkin çeşitli teknik bilgilere yer verilmiştir.
Türkiye'yi Terke Davet Edilen Yabancıların Hakları
Terke davet hususu sınır dışı etme kararında belirtilmek zorunda olduğundan yabancı kararın gerekçeli olarak tebliğ edilmesini talep edebilir.
Yabancı, 6458 sayılı Kanunun 56'ncı maddesi kapsamında en az 15 gün olacak ve 30 günü aşmayacak şekilde tanınan süre zarfında kendi imkanları doğrultusunda çıkış yapma hakkına sahiptir. Yabancı dilerse bu süreyi beklemeden de Türkiye’yi terk edebilir.
Türkiye’den çıkış için süre tanındığından, yabancıya hiçbir harca tabi olmayan “Çıkış İzin Belgesi” tanzim edilerek verilecektir.
Sınır dışı etme kararına karşı idari yargı yoluna başvurma hakkı bulunmaktadır.
Uygulama Yönetmeliğinin 58'inci maddesi 3'üncü fıkrasında; terke davet edilen yabancıların, tanınan sürede ikamet izni veya çalışma iznine başvuru yapamayacakları açık ve net bir şekilde düzenlenmiştir.
İtiraz ve Yargı Yolları
Terke davet süresinin, Kanun’un 56'ncı maddesi uyarınca sınır dışı etme kararında belirtilmesi gereklidir. Bu yönüyle “terke davet” ayrı bir idari işlem niteliği taşımamaktadır. Terke davet süresinin tebliğ edilmesi ile yabancıya her ne kadar belirli bir süre zarfında ülkeden çıkış yapması gerektiği tebliğ edilmekte ise de bu süre içerisinde ülkeyi terk etmesini gerektiren bir idari işlemin tesisi söz konusu değildir. Terke davet hususunun tek başına kesin ve yürütülebilir idari bir işlem niteliğinde olmaması nedeniyle idari yargıya konu edilebilmesi mümkün değildir. Ancak sınır dışı etme kararında belirtilmiş olması üzerine, sınır dışı etme kararına karşı 7 gün içerisinde idare mahkemesinde dava açılması mümkündür.
Türkiye'yi Terke Davet ve İdari Gözetim İlişkisi
Terke davet, idari gözetimden farklıdır. Yabancı hakkında, sınır dışı etme kararının alınması sırasında terke davetin uygulanıp uygulanmayacağı hususu değerlendirilmektedir. Sınır dışı etme kararında belirtilmek kaydıyla Türkiye’yi terke davet edilen ve çıkış izin belgesi düzenlenenlerden, tanınan sürede kabul edilebilir mazereti olmaksızın çıkış yapmayanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır.
Bununla birlikte, idari gözetim kararı ile geri gönderme merkezinde tutulan bir yabancı hakkında valilik ya da sulh ceza hâkimi tarafından idari gözetimin sonlandırılması kararı verildiğinde; yabancının idari gözetimi derhal sonlandırılır ve hakkında yurtdışına çıkışını engelleyen bir mahkeme kararının bulunmaması kaydıyla Türkiye’yi terke davet edilir. Bu şekilde idari gözetimin sonlandırılması kararı verilen yabancının, kamu güvenliği açısından risk oluşturduğu anlaşıldığında konuları yönünden gerekli çalışmaların yapılabilmesini teminen ilgili güvenlik ve istihbarat birimlerine il müdürlüğünce bilgi verilir ve idari yükümlülükler getirilerek yabancının idari gözetimi sonlandırılır.
Türkiye'yi Terke Davetle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Türkiye'yi terke davet kararı kimler için uygulanır?
Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar ve kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hariç hakkında sınır dışı etme kararı verilen yabancılardan; Kanunun 56'ncı maddesindeki şartları taşımaları kaydıyla Türkiye’yi terke davet edilebilir.
Türkiye'yi terke davet ile sınır dışı arasındaki fark nedir?
Terke davet sınır dışı kararının alınması ve tebliğinden itibaren belirlenen süre içerisinde “kendiliğinden ülkeyi terk etmek” pratiğine dayalıdır; sınır dışı etme ise sınır dışı kararının alınması sürecinden itibaren zorlayıcı nitelikteki idari bir yaptırımdır.
Türkiye'yi terke davet edilen kişiye ne kadar süre tanınır?
En az 15 gün, en fazla 30 gün süre tanınır.
Türkiye'yi terke davet kararına nasıl itiraz edilir?
Terke davet, kesin ve yürütülebilir idari işlem niteliğinde olmadığı için tek başına idari dava konusu edilemez. Ancak dayanak sınır dışı etme kararına karşı idare mahkemesinde 7 gün içerisinde dava açılabilir.
Türkiye'yi terke davet edilen kişi ülkeden çıkmazsa ne olur?
Terk davet için tanınan sürede, kabul edilebilir bir mazareti olmaksızın ülkeden çıkış yapmayanlar için idari gözetim kararı verilmesi ve sınır dışı etme işlemlerinin geri gönderme merkezinde takip edilmesi söz konusu olabilir.
Türkiye'yi terke davet edilen kişi tekrar Türkiye’ye girebilir mi?
Terke davet süresi içinde vize veya ikamet ihlalinden kaynaklanan para cezalarını ödeyerek çıkış yapanlar haklarında giriş yasağı uygulanmaması halinde Türkiye’ye giriş yapabilir.
Türkiye'yi terke davet edilen kişinin ailesi de bu karardan etkilenir mi?
Terke davet süresi, yabancıya sınır dışı etme kararı ile birlikte ve ona istinaden tanınmaktadır. Sınır dışı etme kararı her bir birey için ayrı ayrı tesis edildiğinden haklarında verilmiş ayrıca bir karar söz konusu değil ise aile üyelerinin o süre zarfında ülkeyi terk etme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Türkiye'yi terke davet edilen kişi çalışma veya oturma izni alabilir mi?
Hayır. Terke davet edilen yabancılar, kendilerine tanınan sürede ikamet izni veya çalışma iznine başvuru yapamazlar.
Türkiye'yi terke davet kararı hangi merciler tarafından alınır?
Valilikler tarafından sınır dışı etme kararının alınması esnasında değerlendirilerek karara bağlanmaktadır.
KAYNAKÇA
ASAR, Aydoğan, Yabancılar Hukuku (Temel Konular), 6. Baskı, Ankara 2020, s. 167.